تدوین چیست؟ یکی از مهمترین مراحل پس از تولید فیلم تدوین می باشد. در این مرحله فیلم جذابیت قابل توجهی پیدا کرده و به عرصه نمایش در می آید.
در این مقاله خواهیم دید که مهارت جذاب و پرکاربرد تدوین چیست و تدوینگر حرفه‌ای چه کسی است؟ ادراک انسان با اختلاف زیاد نسبت به سایر حواس پنج گانه تحت تأثیر حس بینایی‌اش قرار دارد. وقتی صدا هم وارد گود می‌شود که دیگر هیچ! چرا که ترکیب این دو، یعنی صدا و تصویر، قابلیت عجیبی در مسخ کردن ما انسان‌ها دارد.
شاید به همین دلیل است که دوران کنونی، دوران حکمرانی پلتفرم ها و رسانه‌های ویدیویی است. از شبکه‌های پخش فیلم و سریال تا سایر پلتفرم‌های مشهور و یا هیولایی مثل YouTube تا بمبارانی از محتوای ویدیویی که هر روز در شبکه‌های اجتماعی تولید می‌شود؛ همهٔ اینها بر یک واقعیت صحه می‌گذارند و آنهم اینکه، قرن بیست و یکم، عصر طلایی تصاویر متحرک و ویدیو است. اینجاست که می‌فهمیم، اهمیت فوق‌العادهٔ مهارت تدوین چیست و یک تدوینگر حرفه‌ای، چه موجود کارامد و ارزشمندی در قلمروی محتوا محسوب می‌شود. بنابراین اگر به این حوزه علاقمندید یا قصد دارید برای کسب و کارتان محتوای مرغوب بسازید، با این مطلب همراه باشید.
تدوین در حقیقت فرآیندی است که تمامی صحنه ها و نماهای فردی با استفاده از آن به فیلم متحرک منسجم تبدیل می شوند. برای ترکیب نماها در فیلم نهایی باید آن ها را برش زده یا مونتاژ کرد. به خاطر داشته باشید که برای بازآفرینی دیدگاه کارگردان یا نویسنده فیلمبرداری به تنهایی کافی نیست.
در صورت در اختیار داشتن مجموعه ای از تصاویر می توان آن ها را به نحوی که مانند تصویر متحرک به نظر برسند، جمع آوری کرد. تمام این اتفاقات در این فرآیند پیش می آیند. یک تدوینگر فیلم خام را دریافت کرده و با استفاده از تکنیک های متعدد ویرایش در فیلم نهایی آن را اصلاح می کند.
مهارتی که با عنوان تدوین می‌شناسیم، یک تخصص کلیدی برای ویرایش و تولید ویدیو در انواع و اقسام پروژه‌هاست. مهارت و در برخی موارد، هنری که ستون صنعت سینما، انیمیشن، بازی و در کل صنعت سرگرمی است و دامنه‌اش به آموزش و تبلیغات هم می‌رسد. در واقع هر کسب و کار یا پروژهٔ تجاری، علمی یا فرهنگی که به محتوای ویدیویی نیاز داشته باشد، با شکلی از تدوین ویدیو هم سر و کار دارد.
اهمیت یک تدوینگر حرفه‌ای، هیچ دست کمی از کارگردان پروژه ندارد. بسیاری از کارگردانان بزرگ خودشان در وهلهٔ اول، تدوینگران حرفه‌ای و کارکشته بوده‌اند. تدوین جزو آخرین مراحل تولید یک محتوای ویدئویی است و به اصطلاح در فاز Post Production قرار می‌گیرد. یعنی زمانی که همهٔ محتویات بصری یا شات Shot های لازم برای پروژهٔ مورد نظر مهیا می‌شود. اینجاست که وارد مرحلهٔ پس‌تولید یا همان پست پروداکشن می‌شویم و بخش اصلی کار یک تدوینگر حرفه‌ای آغاز می‌شود.
تدوینگر با وسواس بالا و آگاهی از حال و هوای مطلوب پروژه و با هماهنگی کامل با کارگردان (البته اگر خودش کارگردان پروژه نباشد)، این قطعات جدا از هم یا به اصطلاح فوتِیْج Footage تهیه شده را به هم می‌چسباند و سکانس‌ها را تشکیل می‌دهد. همچنین صداگذاری را هماهنگ و در صورت نیاز کم و زیاد می‌کند، رنگ و آب تصاویر را بالانس می‌کند و پروژه را به مرحلهٔ نهایی و آمادگی برای پخش می‌رساند.
بنابراین معنای تدوین در حقیقت تهیه، تالیف، جمع آوری، مدون سازی و گردآوری می باشد. به طور کلی می توان گفت مرحله بعد از اتمام فیلمبرداری، ادیت است که در آن نماها با توجه به خط داستانی فیلمنامه در کنار یکدیگر قرار می گیرند. نماها و صداهای مختلف در این مرحله به خط روشن و روان دست می یابند. فیلم در این مرحله ضرباهنگ و ریتم مورد نظر خود را پیدا کرده و طول زمان هر نما و نقطه قطع هر نما مشخص خواهد شد. در این فرآیند انتقال بین صحنه ها کاملا نرم، بدون پرش و توی ذوق زدن انجام می گیرد.
یکی از مهمترین مراحل ساخت و تولید فیلم ویرایش آن می باشد. در این مرحله از تولید فیلم به طور معمول از فناوری های دیجیتال استفاده می شود. به طور کلی می توان گفت ویرایش هنر، تکنیک و تلاش به کار رفته برای مونتاژ و ایجاد دنباله ای منسجم از مجموعه تصاویر فیلمبرداری شده می باشد.
این فرآیند دارای کاربردهای بسیار زیادی است و در پروسه های مختلف فیلمسازی همچون سینمایی، مستند، انیمیشن سازی و فیلمبرداری های شخصی مورد استفاده قرار می گیرد. برای این که روی اصول این فرآیند تسلط کافی پیدا کنید بهتر است به آموزشگاه های فیلمبرداری مراجعه کرده و در کلاس های آموزشی آن شرکت کنید.
تا همین چند دههٔ پیش، یک تدوینگر (یا حتی کارگردان) به فردی اشاره می‌کرد که یک آرشیو عظیم‌الجثه از ویدیوهای مختلف و قفسه‌هایی پر از نگاتیوهای تصویربرداری شده داشت که فضای یک یا دو اتاق را براحتی پر می‌کرد. تعدادی هم دم و دستگاه و سخت‌افزار تدوین در بساطش بود و یک دستگاه آپارات برای نمایش نگاتیوها. امروز دیگر از این خبرها نیست و تدوینگران تازه‌کار و آنهایی که امروز به این وادی وارد می‌شوند، شاید متوجه این تغییرات بنیادین و موهبات دوران مدرن نباشند.
اولین تدوین تاریخ توسط یک بریتانیایی‌تبار به اسم رابرت پاول در ۱۸۹۸ انجام شد. به عبارتی از ساخته شدن اولین فیلم تاریخ که از چند شات (Shot) یا نمای مختلف تشکیل می‌شد و تک‌شاتی نبود، بیش از صد سال می‌گذرد.
به لطف پیشرفت تکنولوژی و گذر از دوران آنالوگ به عصر دیجیتال، همه چیز ساده‌تر و بهینه‌تر از قبل شده است. چه از نظر دسترسی راحت به آرشیو بی‌نهایت Footage های ویدیویی به لطف اینترنت. چه از نظر امکان تصویربرداری با دوربین‌های به مراتب جمع و جورتر و ارزانتر. و چه به خاطر وجود نرم‌افزارهای قدرتمندی مثل نرم‌افزار تدوین پریمیر که استاندارد صنعت فیلمسازی و از ابزارهای مشهور کمپانی ادوبی است.
در عصر دیجیتال، دیگر خبری از با دست قیچی کردن و چسباندن نگاتیوهای فیلم نیست. همچنین دوران، دوران Ctrl+Z (یا Cmd+Z در سیستم عامل مک) است و بابت یک اشتباه، کل پروژه به فنا نمی‌رود! اما ببینیم که یک تدوین حرفه‌ای شامل چه مراحلی می‌شود و شرح وظایف یک تدوینگر حرفه‌ای چه کارهایی را در بر می‌گیرد؟ و از همه مهمتر، آیا سرمایه‌گذاری روی آموزش تدوین، جدا از بحث علاقه، ارزشش را دارد و می‌تواند تبدیل به یک حرفهٔ درآمدزا بشود؟
گفتیم که بخش اصلی کار تدوین، در فاز پس‌تولید یا Post Production اتفاق می‌افتد. اما واقعیت اینست که کار یک تدوینگر حرفه‌ای، از همان ابتدای ضبط فیلم آغاز می‌شود. به این ترتیب که هر صحنه یا شاتی که فیلمبرداری می‌شود در اختیار تدوینگر قرار می‌گیرد تا بر اساس داستان فیلم و نظر کارگردان، یک تدوین حدودی و خام انجام دهد. البته بدیهی است که کار تدوین، فقط محدود به سینما نیست و به طور کلی در قالب‌های زیر دسته‌بندی می‌شود.
اما حالا فرض کنیم که سینما را به عنوان پیچیده‌ترین شکل تدوین در نظر بگیریم. در این حالت نسخهٔ خام تدوین، در حین فیلمبرداری آماده می‌شود و کار کارگردان را با شمه‌ای از روایت فیلم و آنچه که در ذهنش دارد ساده‌تر می‌کند. وقتی تمام تصاویر لازم گرفته شد، این نسخهٔ خام با همکاری و مشورت کارگردان، به نسخهٔ نهایی تبدیل می‌شود و پروژه به مرحلهٔ پخش می‌رسد.
سپس فیلم به صورت خصوصی اکران می‌شود و با توجه به بازخورد بینندگان و کارگردان فیلم، دوباره زیر دست تدوینگر قرار می‌گیرد. تا عیب و ایرادات احتمالی برطرف شود و پُلیش‌های آخر را بخورد. به طور کلی وظایف یک تدوینگر حرفه‌ای شامل موارد زیر می‌شوند.
لازمهٔ فعالیت به عنوان یک تدوینگر حرفه‌ای یا به عبارت دیگر یک فیلم ادیتور Film Editor، برخورداری از یک سری خصوصیات و توانایی‌های کلیدی است. البته بدون اینها هم می‌شود به کار تدوین مشغول شد. اما اینکه چقدر حرفه‌ای بشویم و تا کجای سلسله‌مراتب تدوینگران بزرگ و کاردرست بالا برویم، جای بحث دارد. بهرحال مجموعهٔ خصوصیات و مهارت‌های زیر برای یک تدوینگر حرفه‌ای و سطح‌بالا حیاتی است.
مهارت تدوین از آن دست از مهارت‌هاست که می‌تواند، علاوه بر امکان استخدام در بدنهٔ یک کمپانی یا تیم، امکان کار آزاد یا فری‌لنس را فراهم کند. یعنی یک تدوینگر حرفه‌ای که یک رزومهٔ قوی و نمونه‌کارهای جذاب در آستین دارد، نظر هر کارفرمایی را جلب می‌کند و در انواع پروژه‌ها مشغول می‌شود. یا خودش تبدیل به یک اینفلوئنسر، یوتیوبر یا در کل محتواساز معروف می‌شود و مسیر برند شخصی‌اش را در پیش می‌گیرد. اگر تدوینکار ماهری هستید، کارفرماهای زیر به سراغتان خواهند آمد.
برای یک تدوینگر حرفه‌ای استفاده از ابزار مناسب حیاتی است و روی بازدهی کار و کیفیت خروجی تأثیر بی‌چون و چرایی دارد. خوشبختانه در دورانی زندگی می‌کنیم که یک دوجین نرم‌افزار قدرقدرت وجود دارند و دستمان برای انتخاب باز است. در حال حاضر، نرم افزار پریمیر ابزار محبوب حرفه‌ای‌ها و انتخاب مجموعهٔ ایران‌لرن برای آموزش تدوین است. با این حال تعدادی از نرم‌افزارهای قوی و مناسب برای تدوین عبارتند از:
لیست بالا تنها بخشی از نرم‌افزارهای موجود برای تدوین حرفه‌ای هستند. اما همانطور که اشاره کردیم، تدوینگران حرفه‌ای، برای پروژه‌های پیچیده معمولاً از پریمیر یا دو گزینهٔ بعدی استفاده می‌کنند. بدیهی است که هرکدام از این ابزارها، نقاط قوت و ضعف خاص خودشان را دارند که صبحت از آنها موضوع یک مطلب جداگانه است.
خوشبختانه برای پیشرفت در مسیر هیجان‌انگیز تدوین، یک راه مشخص و کلیشه‌ای وجود ندارد. یعنی اینطور نیست که فکر کنیم با شرکت در فلان رشته و بهمان کالج، می‌توانیم تبدیل به یک تدوینگر حرفه‌ای بشویم. شاهدش اینست که تدوینگران کاردرست زیادی داریم که صرفاً به صورت تجربی و خارج از محیط آکادمی، و با اتکا به عشق و علاق و تمرین زیاد به این مهارت دست پیدا کرده‌اند. با این حال رشته‌هایی که در زیر اشاره می‌کنیم، می‌توانند پیش‌درآمدهای مناسبی برای یک تدوینگر حرفه‌ای باشند.
مستقل از اینکه مسیرتان از رشته‌هایی که نام بردیم گذشته باشد یا خیر، آموزش تدوین و گذراندن دوره‌های ساخت‌یافته و پروژه محور، سرعت پیشرفت را به مراتب بالاتر می‌برد.
کار تدوین، اگر قرار باشد در سطح بالایی انجام شود و درآمد قابل توجهی عاید فرد کند، نیاز به خاک خوردن و تجربهٔ بالا دارد. اما امروزه به لطف شبکه‌های اجتماعی، پروژه‌های بسیار ساده‌تری هم در دسترس هستند و شروع ورود به بازار کار و درآمدزایی، به مراتب ساده‌تر از گذشته شده است. مثلا شکی نداریم که تدوین یک تبلیغ سادهٔ اینستاگرامی، پیچیدگی‌های یک پروژهٔ پیچیدهٔ سینمایی را ندارد. بنابراین در شغلی مثل ادمینی در شبکه‌های اجتماعی و یا انجام تبلیغات برای کسب و کارهای کوچک، مهارت تدوین به شدت به کارتان می‌آید و راه رسیدن به درآمد را کوتاه می‌کند.
