طراحی پوستر یکی از قدیمی‌ترین و کماکان موثرترین روش‌های ارتباط بصری با مخاطب است. از تبلیغ محصولات تا فراخوان برای سربازگیری و رفتن به جنگ، تا دعوت از مردم شهر و دیار برای جشن‌ها و رویدادهای فرهنگی، آدمیزاد نزدیک به دویست و بیست سال است که بشکلی فعال، مشغول طراحی پوستر بوده است.
وادی جذابی که برای موفقیت در آن، باید علاوه بر آشنایی با اصول طراحی گرافیک، سلیقهٔ زیبایی‌شناسی خوب و شناخت عمیقی از جامعه و مخاطب داشت. در این مقاله با نکات طراحی پوستر و برخی از اصول و نرم‌افزارهای مورد استفاده برای طراحی پوستر آشنا خواهیم شد.
قبل هر چیز، بد نیست که به ماهیت پوستر (Poster) و کاربردهایش اشاره کنیم. پوسترها صفحاتی با اندازه‌های مختلفند که کارشان اعلام و نمایش اطلاعات است. این صفحات که اغلب به صورت عمودی طراحی می‌شوند، تا قبل از عصر دیجیتال، با شیوه‌های دستی و سنتی و بر روی کاغذ یا پارچه چاپ می‌شدند. اما امروزه به لطف پیشرفت فناوری و وجود پردازنده‌های گرافیکی، دیگر خبری از آن شیوه‌های سنتی نیست و کار طراحی پوستر، بر دوش نرم‌افزارهای گرافیکی است.
پوسترها هم مثل سایر آیتم‌های بصری، از کارت ویزیت (Business Card) و بَنِر (Banner) گرفته تا بیلبوردهای تبلیغاتی، بخش جدایی ناپذیری از صنعت تبلیغات و ارتباط بصری با مخاطبین هدف هستند. فرق پوستر با بنرهای تبلیغاتی در این است که پوستر، بر روی کاغذ و بنر، روی جنسی تحت عنوان وینیل (Vynil) که نوعی پلاستیک مصنوعی است چاپ می‌شوند.
همچنین پوسترها، عموماً برای چسباندن به دیوار و سطوح عمودی به کار می‌روند اما بنرها، می‌توانند مثل پرچم از مکان بلندی آویزان و حتی در رویدادهایی مثل راهپیمایی‌ها، با پایهٔ مناسب توسط افراد حمل شوند. از آنجایی که کاغذ به نسبت سایر متریال‌ها ارزانتر است، پوسترها کماکان جزو به صرفه‌ترین مدیوم‌های تبلیغاتی هستند و تا آینده‌ای نامعلوم، جایگاهشان را حفظ خواهند کرد.
شاید بیراه نباشد که دوران جنگ جهای دوم را، یکی از نقاط عطف در تاریخ طراحی پوستر و به عبارت کلی‌تر، تولید محتوا به شمار آوریم. دورانی که این کار در قیاس با امروز، به شکلی بسیار ابتدایی و با کمترین امکانات انجام می‌شد. در ادامه تعدادی از پوسترهای معروف این دوران تاریک از تاریخ بشر را خواهیم دید. این نکته را فراموش نکنیم که خیلی پیش از روی کار آمدن ابزارهای قدری مثل Photoshop ،Illustrator ،Corel Draw و غیره، آدمیزاد پوسترهای فوق‌العاده خلاقانه‌ای تولید کرده است. یعنی اینطور نبوده که محدودیت امکانات، ذهن خلاق تصویرسازان و گرافیست‌های قدیم را از خلق آثار قابل تحسین باز بدارد.
به عبارت دیگر، ابزارها و نرم‌افزارهای رنگ و وارنگ امروز، لزوماً خلق یک اثر قوی و استاندارد را تضمین نمی‌کنند. بلکه آنچه در طراحی پوستر عامل حیاتی و تعیین کننده است، توانایی طراح در بازی با عناصر بصری و دانش رنگ‌ها است.
حالا بیایید نکات طراحی پوستر حرفه‌ای و تاثیرگذار را با هم مرور کنیم.
قبل از طراحی پوستر، حتماً با پرسیدن سوالات زیر، به یک جمع‌بندی درباره هدفی که پوسترتان دنبال می‌کند برسید:
مثلاً اگر قرار است که پوستری برای معرفی محصول طراحی کنید، بهتر است پوسترتان تصویرمحور باشد و حتماً اطلاعاتی درباره محصول و نحوه تهیه آن را بیاورید. از طرف دیگر، اگر این پوستر بیانگر یک رویداد است، نباید ساعت، مکان و اطلاعات مهم مربوط به رویداد را فراموش کنید.
حتی ترکیب رنگ‌ها و استایل پوستر هم برای گروه‌های مختلف مخاطبان متفاوت است. مثلاً رنگ‌هایی که مخاطبان جوان به آن توجه می‌کنند، با رنگ‌هایی که گروه‌های مسن‌تر دوست دارند، فرف دارد. شناخت و تعیین مخاطب هدف به شما کمک می‌کند تا رنگ، سبک متن و چیدمان را طوری انتخاب کنید که توجه آنها به‌راحتی جلب شود.
وقتی مخاطبان خود را شناختید، خودتان را جای آنها بگذارید و ببینید که چه عناصری برایشان جذاب‌تر است؛ در واقع شما باید از دید آنها به دنیا نگاه کنید و ایده‌های خلاقانه خود را از دل این دیدگاه بیرون بکشید.
رنگ‌ها تداعیگر احساسات و حالات خاصی هستند و باید با پیام و سوژه و مخاطب مورد نظر تناسب داشته باشند. مثلاً رنگ سیاه در دستهٔ رنگهای خنثی قرار می‌گیرد و احساسی در مایه‌های امنیت و ملایمت القا می‌کند. از آن طرف رنگ قرمز، مثل سایر رنگهای گرم، حرارت دارد و سیستم عصبی انسان را قلقلک می‌دهد.
بر اساس تجربهٔ طراحان حرفه‌ای، در طراحی پوستر، بهتر است که رنگهای موجود، از سه رنگ متفاوت تجاوز نکنند. به این صورت که رنگ اول، باید بیشترین وزن را در کل طراحی داشته باشد و رنگهای دوم و سوم در درجات بعدی قرار بگیرند و جلوه‌ٔ کمتری داشته باشند.
در ضمن این نکته را فراموش نکنید که: طرح رنگ باید با برند شما مرتبط باشد و نام برند شما را در ذهن مخاطبان تداعی کند.
پوسترهای تصویر محور، استادان جلب توجه هستند. با این حال، مطمئن شوید که تصویر انتخابی شما، مرتبط، داری وضوح بالا و سایر مناسب است. دقت کنید که تصاویر وقتی در ابعاد بزرگ چاپ می‌شوند، ممکن است کیفیت خود را از دست بدهند؛ پس حتماً از عکسی با رزولوشن بالا استفاده کنید.
چند دیگر را هم اضافه می‌کنیم:
پوسترها در انواع و اقسام سایزها طراحی و پرینت می‌شوند. اما چند مورد از مرسوم‌ترین سایزهای موجود شامل موارد زیر است:
در یک مدیوم مسطح و دوبعدی مثل پوستر، فرم‌‌ها همان خطوط و اشکال دوبعدی هندسی (یا غیرهندسی) و نحوهٔ چیدمان آنها در کنار هم هستند. فرم‌های مختلف، می‌توانند ویژگی‌های حسی متفاوتی تداعی کنند و روی عدهٔ کثیری از مخاطبین تأثیر یکسانی داشته باشند. مثلا در طراحی پوسترهای مرتبط با صنعت خودرو (یا بسیاری از صنایع سنگین دیگر)، از خطوط شکسته و اشکال زاویه‌دار استفاده می‌شود. در مقابل در پوسترهای مرتبط با صنایع غذایی یا اسباب‌بازی کودکان، خطوط ملایم و منحنی محبوبیت بیشتری دارند.
تناسب بین فونت مورد استفاده و موضوع و مخاطب پوستر، نکته‌ٔ فوق‌العاده مهمی است. فرض کنید در طراحی پوستر برای یک مهدکودک، به جای استفاده از فونت‌های فانتزی و کمی منحنی و بامزه، از یک فونت روزنامه‌ایِ جدی و محافظه‌کارانه استفاده شود. یا برعکس در پوسترهایی که با موضوعات و وقایع تاریخی جدی سر و کار دارند و به درد مخاطبین بزرگسال می‌خورند، از فونت‌های گرد و قلمبه و شیطنت‌دار استفاده شود! حتی اگر باقی عناصر پوستر، به بهترین شکل ممکن طراحی و چیدمان بشود، انتخاب نادرست فونت، می‌تواند نتیجهٔ کار را خراب کند.
منظور از مسیر یا Flow مسیر حرکت چشم مخاطبان، هنگام خواندن پوستر است. خیلی مهم است اندازه، فونت، رنگ و استایل، طوری ترکیب شوند که مخاطب ابتدا نکات مهم را ببینید، توجهش جلب شود و بعد اطلاعات مورد نیازش را به‌دست بیاورید.
مثلاً وقتی موارد کم‌اهمیت‌تر را با فونت بزرگتری بنویسید، مخاطب اول آن را می‌بیند و شما شانس خیلی کمی برای جلب توجهش خواهید داشت.
مخاطب برای اینکه در اطلاعات ارائه‌شده غرق نشود، نیاز به فضایی برای تنفس دارد. در طراحی به این فضا white space گفته می‌شود. به طور کلی، 30٪ پوستر شما باید از فضای سفید، 40٪ از عنوان و متن و 30٪ از گرافیک تشکیل شده باشد.
یادتان باشد که پوسترهای شلوغ و درهم برهم، برای خوانده نشدن عالی هستند!
عنوان پوستر،نمایانگر محتوای پوستر است و نباید بیش از دو خط متن باشد. برای عنوان پوستر توصیه می‌کنیم از فونت مناسب و سایز بزرگ استفاده کنید. به‌علاوه، عنوانی جذاب که نگاه‌ها را میخکوب می‌کند و حاوی اطلاعات مرتبط است، نباید فراموش شود.
تعامل یعنی بعد از دادن اطلاعات مورد نیاز به مخاطب، از او بخواهید که عملی انجام دهد تا یک قدم به شما نزدیکتر شود. این کار در عصر دیجیتال خیلی راحت شده است. مثلاً اگر قرار است محصولی را از طریق پوستر بفروشید یا معرفی کنید، می‌توانید در پوسترتان یک QR Code قرار دهید تا افراد بعد از اسکن آن وارد صفحه خرید یا توضیحات محصول شوند.
یا اگر رویدادی را برگزار می‌کنید، یک QR Code که بعد از اسکن مخاطب وارد گوگل مپ شود و مسیر را نشان دهد، فکر بدی نیست. باقی موارد هم به خلاقیت خودتان بستگی دارد؛ فقط خیلی مهم است که عملی که از مخاطب می‌خواهید انجام دهد، بسیار ساده، در دسترس و قابل انجام باشد.
بسیاری از گرافیست‌ها و تصویرگران حرفه‌ای، در شروع یک پروژهٔ جدید، روتین و پروسهٔ خلاقه یا Creative Process مخصوص خودشان را دارند. روندی که از مطالعه و جمع‌آوری منابع و ایده‌پردازی آغاز می‌شود و در نهایت، به اجرای نهایی می‌رسد. اما همانطور که اشاره شد، این متد شخصی و ساز خود را زدن، به درد حرفه‌های کارکشته می‌خورد. افراد تازه‌کار، بهتر است که با یک نظم و استراتژی مشخص پیش بروند تا کم‌کم، ماهیچهٔ خلاقیتشان تقویت شود و ساز و کار مطلوبشان را پیدا کنند.
یکی از کارهای بسیار مهم در طراحی پوستر (و در کل هر شکلی از طراحی تبلیغاتی یا مفهومی)، مطالعهٔ کافی در خصوص سوژهٔ مورد نظر و مخاطب آن است. اگر ندانیم با چه کسب و کار یا رویداد یا محصول یا جماعتی طرفیم، قطعا نتیجهٔ خوبی نخواهیم گرفت. و منظورمان از خوب، یک کار حرفه‌ای و غیرکلیشه‌ای است. وگرنه اکثریت قریب به اتفاق طراحان بی‌کیفیت و غیرحرفه‌ای در بازار کار ایران، دقیقاً همان کاری را که بقیه انجام می‌دهند تکرار می‌کنند. و این مدل کار کردن، آخر و عاقبت خوبی ندارد و خلاقیت کسی را تحریک نمی‌کند! پس همیشه در حال مطالعه باشید و از تکنیک طوفان مغزی یا Brain Storming استفاده کنید، تا سوژه‌ها و ایده‌های ناب، از ذهنتان فوران کنند.
حالا که نکات مهم در طراحی پوستر را یاد گرفتید، بیایید با نرم‌افزارهای کاربردی و مهم در این کار نیز آشنا شویم.
نرم‌افزارهایی که در ادامه ملاحظه می‌کنید تعدادی از پرکاربرد‌ترین ابزارهای امروزی برای کاربران موبایل و کامپیوتر هستند.
یکی از محصولات جالب شرکت ادوبی است که قابلیت استفاده در سه سیستم عامل ویندوز، آی‌اُاِس و اندروید را دارد. از مزایای اصلی این برنامه طراحی ساده و رابط کاربری سرراست آن است. اسپارک پیچیدگی‌های برنامه‌های استانداردی مثل فتوشاپ یا ایلاستریتر را ندارد. از ادوبی اسپارک پست غالبا برای طراحی پوستر ساده استفاده می‌شود و برای ادمین‌های شبکه‌های اجتماعی گزینهٔ مناسبی است.
فوتشاپ به عنوان مشهورترین محصول کمپانی ادوبی، یکی از کامل‌ترین گزینه‌ها برای انواع پروژه‌های تصویرسازی است و برای اکثر گرافیست‌ها و طراحان حرفه‌ای، انتخاب اول محسوب می‌شود. از آن طرف تعدد ابزارها و پیچیدگی فتوشاپ برای کاربران مبتدی سرگیجه‌آور است و نسبت به سایر گزینه‌های این لیست، زمان بیشتری برای تمرین و یادگیری نیاز دارد. اگر در مسیر طراحی گرافیک و تصویرسازی جدی هستید، بد نیست که دورهٔ آنلاین فتوشاپ ایران‌لرن را مد نظر داشته باشید.
این نرم‌افزار برای سیستم عامل اندروید و طراحی موبایلی طراحی شد و در نوع خودش قابلیت‌های جالبی را معرفی کرد. از انواع قالب‌های آماده تا ابزارهای کاربردی که زمان طراحی پوستر را برای افراد مبتدی، به کمترین حد ممکن کاهش می‌دهند.
نرم‌افزار کَنوا به یکی از محبوب‌ترین ابزارهای گرافیکی این روزها تبدیل شده. این ابزار به نسبت جامع و کارامد در ابتدا برای موبایل طراحی شده بود اما چند صباحیست که نسخهٔ ویندوزش هم معرفی شده است. این برنامه بیشمار الگوی جذاب و نمونه‌های از پیش طراحی شده دارد و برای افراد مبتدی فوق‌العاده ایده‌آل است.
جمع‌بندی
سال‌ها پیش از اینکه سر و کلهٔ رادیو و تلویزیون پیدا شود، پوسترها حضور پررنگی داشته‌اند و وظیفهٔ انتقال پیام‌های فرهنگی و اجتماعی و سیاسی را به دوش می‌کشیدند. هنوز هم که هنوز است، ارزش این رسانهٔ سریع و بهینه و کم‌هزینه، به قوت خود باقیست و به عنوان یک طراح گرافیک و تصویرساز، نمی‌توانیم از اهمیت این ابزار ارتباطی قدرتمند غافل باشیم. وقتی به پوسترهای مشهور و ماندگار تاریخ نگاه می‌کنیم، می‌بینیم که تمام یا بخشی از نکات زیر، در آنها رعایت شده است.
امیدواریم با یادگیری این 10 نکته مهم در طراحی پوستر و به کارگیری تمرین و خلاقیت خودتان، بتوانید آثاری ماندگار و متفاوت خلق کنید.
