هنر همچون مذهب و ادبیات، از گذشته تا به حال، جزء ارکان اصلی زندگی بشر و در پیوند مستقیم با آیین‌ها و باورهای دینی بوده و از آن‌جا که همواره آدمی، با آفرینش آثار هنری، احساس شعف و لذت می‌کرده، با زندگی وی درآمیخته است. کالیگرافی یا خوشنویسی یکی از انواع هنر است که پس از به وجود آمدن خط وارد دنیای ما شد و آن را دگرگون کرد. در این مقاله قصد داریم بررسی کنیم که کالیگرافی چیست و با این هنر زیبا بیشتر آشنا شویم.
واژه‌ی کالیگرافی (Calligraphy) به معنای هنر زیبانویسی است. این واژه ریشه‌ی یونانی دارد و از دو بخش کالوس (kallos) به معنای زیبا و گرافاین (graphein) به معنای نوشتن تشکیل شده است. واژه‌ی کالیگرافی به دانش درست‌نویسیِ شکل کلمات نیز گفته می‌شود.
قدمت کالیگرافی به بیش از ۳ هزار سال می‌رسد و بسیاری از کارشناسان معتقدند که اولین کالیگرافی جهان متعلق به چینی‌ها بوده و بسیاری دیگر معتقدند که رومی‌ها مخترع این سبک نوشتاری هستند. با وجود این اختلاف نظرها اما همگی در یک مورد اتفاق نظر دارند، و آن هم این است که کالیگرافی در اواسط قرن پانزدهم و پس از وارد شدن صنعت چاپ به اروپا مورد استفاده قرار میگرفته است.
درواقع از همان دوران، بین دست‌نوشته‌‌های معمولی و سبک‌های خاص نوشتاری مانند کالیگرافی و تایپوگرافی تفاوت ایجاد شد. در کشور ما ایران نیز پدیده نقاشی به دوران قبل از صفویه باز می‌گردد، ولی در دوره قاجار از زمان میرزا غلامرضا امیرخانیِ خوشنویس که با خط نستعلیق به دانش‌آموزان درس می‌آموخت، کالیگرافی شکل گرفت.
کالیگرافی یا به عبارتی خوشنویسی نوعی هنر دیداری است که با نوشتار در ارتباط مستقیم می‌باشد. در هنر کالیگرافی حروف و کلمات به گونه‌ای به کمک قلمو، هنرمندانه روی کاغذ می‌آیند. به عبارت دیگر، کالیگرافی هنر نوشتن حروف و کلمات، به شیوه‌ای هماهنگ و ماهرانه می‌باشد.
این نوع کالیگرافی نسبت به دیگر انواع آن، مجموعه بزرگتری از نوشتار را در برمی‌گیرد. از خط نوشته گرفته تا انواع هنرهای طراحی که کلمات در آنها ناخوانا می‌باشد را شامل می‌شوند.
این نوع کالیگرافی از تایپوگرافی و دست خط غیر کلاسیک متفاوت است اما می‌تواند هردوی آنها را در بر بگیرد.
در بررسی آنکه کالیگرافی چیست ، به این موضوع اشاره کردیم که در هر نقطه از جهان کالیگرافی به شکل و سبک خاصی وجود دارد. حال می‌خواهیم در ادامه چند مورد از معروف‌ترین سبک‌های کالیگرافی را به شما معرفی کنیم:
در کالیگرافی یا همان خوشنویسی به سبک غربی، معمولاً از قلم شیب برای نوشتن کلمات استفاده می‌شود. خط کارولینگین (Carolingian)، خط انگلیسی، خط ایتالیک (Italic) و خط رومی (Roman) از انواع خطوط مورداستفاده در این سبک هستند. این نکته قابل ذکر است که سری قلم شیب بسته به نوع خط مورد استفاده متغییر است.
ابزار خوشنویسی به سبک شرقی، به «چهار گنجینه یادگیری» معروف است. این چهار گنجینه شامل قلمو، جوهر، کاغذ و جوهردان می‌شود، که تنوع خطوط در کالیگرافی شرقی به نوع و اندازه‌ی آنها بستگی دارد. کالیگرافی شرقی، بر روی ظاهر حروف بسیار تأکید دارد و همین امر باعث شده است تا نوشته‌‌های شرقی بسیار متفاوت از سبک‌های دیگر باشند.
متفاوت‌ترین نوع و سبک کالیگرافی، کالیگرافی اسلامی می‌باشد که به نام خوشنویسی عربی نیز شناخته می‌شود .این سبک از کالیگرافی حالتی معنوی در کلمات ایجاد می‌کند و در واقع با هنر اسلامی تطابق دارد. از این هنر خوشنویسی معمولاً در نوشتن قرآن استفاده می‌شود. خط کوفی و خط نسخ از معروف‌ترین خطوط این سبک هستند.
حالا که می‌دانیم کالیگرافی چیست، بیایید نگاهی به کاربردهای این هنر جذاب بیندازیم. استفاده از کالیگرافی در طراحی هایتان، شما را حرفه‌ای‌تر نشان می‌دهد و همچنین باعث می‌شود تا هنرتان بیشتر مورد توجه قرار گرفته و ارزش آن افزایش پیدا کند. امروزه شما می‌توانید در سطح شهر بسیاری از آثار کالیگرافی را مشاهده کنید. در این بخش می‌خواهیم چند نمونه از کاربردهای کالیگرافی را بررسی کنیم:
از ویژگی‌های کالیگرافی می‌توان به این مورد اشاره کرد که شما می‌توانید استعداد خود را در این زمینه تبدیل به پول کنید. اما چگونه؟
بسیاری از کسب وکارها برای انجام طراحی‌‌های مرتبط با کارشان به کسی که این هنر را داشته باشد احتیاج دارند. از سوی دیگر، بسیاری از افراد نیز تمایل دارند تا این هنر را یاد بگیرند و به شخصی برای آموزش نیاز دارند، در نتیجه شما می‌توانید یک معلم خطاطی مجرب باشید. برای شروع کار می‌توانید ابتدا یک سری آموزش رایگان کالیگرافی را در یک بستر (مثل شبکه‌های اجتماعی یا پیام‌رسان‌ها) در اختیار کاربران قرار دهید تا کم کم مخاطبان خود را پیدا کنید. بعد از آن برای فروش دوره‌های چامع خود تبلیغات کنید.
همانطور که در بخش قبل هم به آن اشاره کردیم بسیاری از کسب‌وکارها به کالیگرافی نیاز دارند. کالیگرافی باعث می‌شود تا محصول شما از دیگر محصول‌ها متمایز شود. برای مثال استفاده از کالیگرافی در طراحی لوگو، کارت‌های هدیه و خوش‌آمدگویی و حتی دکوراسیون فروشگاه‌‌ها باعث بیشتر دیده شدن و مورد توجه قرار گرفتن از طرف مخاطب و یا مشتری شوید.
کالیگرافی بیشترین کاربرد را در ساخت کارت پستال و کارت‌های هدیه دارد. علاوه بر کسب و کارهایی که این کارت‌ها را تولید می‌کنند، بسیاری از افراد خلاق نیز برای هدیه دادن به دوستان و نزدیکانشان از این هنر استفاده می‌کنند.
به عنوان مثال یکی از هنرهایی که امروزه به خصوص در شبکه‌های اجتماعی بسیار مورد توجه قرار گرفته، طراحی انواع تابلوهای دکوراتیو با تکیه بر هنر کالیگرافی در فتوشاپ است. بعضی از این تابلوها فقط با ترکیب متن‌ها خلق می‌شوند و بعضی دیگر با تضاویر دیجیتالی ادغام شده و یک تصویر چشم‌نواز را می‌سازند.
خط خوب شما باعث بالا رفتن اعتماد به نفس شما می‌شود، و از دید اطرافیانتان نیز شما فردی منظم و قابل اعتماد خواهید بود. برای مثال هنگامی که از کالیگرافی در کارهایی مانند نوشتن رزومه کاری یا سایر مواردی که در آن شما نیاز به معرفی خود دارید استفاده می‌‌کنید، توجه بیشتری را به خود جلب خواهید کرد.
اگر به کالیگرافی روی کاغذ علاقه دارید، طبیعتاً باید در دوره‌های آموزش کالیگرافی روی کاغذ شرکت کنید. حالا این دوره می‌تواند حضوری باشد یا آنلاین. بله؛ تجربه ثابت کرده که حتی برای آموزش هنرهایی مثل خطاطی و کالیگرافی نیز دوره‌های آنلاین جوابگو خواهند بود. بنابراین اگر فرصت شرکت در دوره‌های حضوری را ندارید یا کلاسی در نزدیکی محل زندگی خود نمی‌شناسید، می‌توانید دوره‌های آنلاین حرفه‌ای را پیدا کنید. حتی می‌توانید کار خود را با منابع مختلفی که آموزش رایگان کالیگرافی را ارائه می‌دهند شروع کنید و در قدم‌های بعدی، برای حرفه‌ای‌تر شدن، به سراغ آموزش‌های جامع بروید.
این روز‌ها بسیاری از کسب و کارها از کالیگرافی در طراحی برند خود استفاده می‌کنند که باعث می‌شود هدف و پیام برند محصول مورد نظر به خوبی به مخاطب منتقل شود. استفاده از کالیگرافی در طراحی برند محصولات دست‌ساز نیز ایده‌ای فوق‌العاده است. در ادامه نمونه‌ای از، استفاده کالیگرافی در برندهای معروف را بررسی می‌کنیم.
یکی از نمونههای موفق استفاده از کالیگرافی در طراحی لوگو مربوط به شرکت کوکا‌کولا (Coca-Cola) با لوگویی به همین نام است، که فونت مورد استفاده در طراحی آن، خط دست نوشته کلاسیک می‌باشد. با اینکه لوگوی کوکا‌کولا تا به امروز تغییراتی جزئی داشته، اما از طرح اصلی خود دور نشده است، که همین نشان‌دهنده قدمت و اصالت این شرکت و برند می‌باشد.
یکی دیگر از نمونههای موفق این هنر، برند داو (Dove) است که در طراحی لوگوی خود از کالیگرافی کلاسیک استفاده کرده است. خطوط کلمه داو ( به معنای کبوتر) در کنار طراحی پرنده، لطافت و ظرافت را به بیننده انتقال می‌دهد. از طرف دیگر استفاده از خط کلاسیک نشان‌دهنده قدمت این برند در تولید لوازم آرایشی و بهداشتی می‌باشد. همچنین کالیگرافی های عربی نیز در طراحی پوسترها و شعار برندهای عرب، به خوبی دیده می شود.
البته نوع دیجیتال کالیگرافی در ایران، به تکنیک سایه زدن معروف است. استفاده از فونت های شکسته مانند نستعلیق، و به کار بردن تکنیک های سایه زدن حروف، سبکی را به وجود آورده است که به نام کالیگرافی شناخته می‌شود. از این تکنیک در طراحی پوسترها، لوگوها و عکس نوشته‌ها بسیار استفاده می‌شود و شما هم با داشتن اندکی علم به بحث خطاطی و مهارت طراحی کالیگرافی در فتوشاپ، می‌توانید طرح های زیبا و جذابی به وجود بیاورید. امیدواریم از این مطلب لذت برده باشید و از این به بعد بدانید کالیگرافی چیست و به چه کاری می‌آید.
